Page 13 - สวัสดีครับท่านผู้อ่านทุกท่าน ก่อนอื่นกระผมขอแนะนำตัวก่อนครับ กระผม พันเอก กัญจน์ณัฎฐ์ นิลนนท์ รับหน้าที่เป็นบรรณาธิการสวัสดิการสารแทน พันเอก สมเกียรติ ถนอมคุ้ม ผู้อำนวยการกองกิจการรร้านสวัสดิการกลาง กรมสวัสดิการทหารบก เนื่องจากท่านมีภารกิจที่มากขึ้น ผู้บังคับบัญชา จึงมอบหมายให้กระผมมารับหน้าที่ต่อจากท่าน แต่ไม่ต้องกังวลครับเพราะว่าหนังสือสวัสดิการสารของเรายังคงมีเนื้อหาสาระน่ารู้ต่าง ๆ ที่เป็นประโยชน์ต่อท่านสมาชิกเช่นเดิม และถ้าสมาชิกท่านใดอยากแนะนำติชม หรือต้องการให้นำเสนอเรื่องใด สามารถแนะนำมาได้ครับ สุดท้ายนี้กองบรรณาธิการสวัสดิการสารขอขอบคุณทุกหน่วยที่ให้การสนับสนุนข้อมูล และภาพถ่ายทำให้หนังสือสวัสดิการสารมีความสมบูรณ์ครบถ้วนทั้งเนื้อหาสาระ และหวังเป็นอย่างยิ่งว่าท่านผู้อ่านจะได้รับความรู้ พร้อมทั้งความบันเทิงจากหนังสือสวัสดิการสารฉบับนี้ครับ

ความเชื่อ “ผี” ขอขมาน ้า – ดิน

สู่ประเพณีลอยกระทง

กองการสงเคราะห์
www.songkhro.com

ได้ปรับพธีกรรม “ผี” เพอขอขมาน ้าและดินให้เข้ากับ
ิ
ื่
ศาสนาที่รับมาใหม่ ท้าให้ความหมายเดิมเปลี่ยนไป
ุ
ื่
กลายเป็นการลอยกระทง เพอบูชาพระพทธเจ้าและเทวดา
ิ
มีหลักฐานคือรูปสลักพธีกรรมทางน ้าคล้ายลอยกระทง
ที่ปราสาทหินบายนในนครธม ท้าขึ นราวหลัง พ.ศ. 1700

แต่ชาวบ้านก็ยังเข้าใจว่าเป็นการขอขมาแม่พระคงคา
และแม่พระธรณี

่
ั
ความเป็นมาวนลอยกระทง และความเชื่อที่มากกวา
การขอขมาแม่น ้า
“ลอยกระทง” ข้อมูลที่ปรากฏในหนังสือ “ลอยกระทง”
ของกรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ระบุไว้ว่า

ไม่มีหลักฐานยืนยันแน่นอนว่าลอยกระทงเริ่มมีมาตั งแต่ ในประเทศไทย การลอยกระทงเป็นประเพณีที่
เมื่อใด แต่พิธีกรรมเกี่ยวกับ “ผี” ผู้มีอ้านาจเหนือธรรมชาติ สืบต่อกันมาตั งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน แม้จะไม่ปรากฏหลักฐาน

มีอยู่กับผู้คนในชุมชนสุวรรณภูมิ หรือภูมิภาคเอเชีย แน่ชัด เพราะในศิลาจารึกสมัยสุโขทัยและเอกสารร่วมสมัย
ตะวันออกเฉียงใต้ไม่น้อยกว่า 3,000 ปีมาแล้ว ตั งแต่กอน ก็ไม่มีปรากฏชื่อ “ลอยกระทง” แม้แต่ในศิลาจารึกของ
่
รับศาสนาพุทธ - พราหมณ์จากอินเดีย พอขุนรามค้าแหงก็มีแต่ชื่อ “เผาเทียนเล่นไฟ”ที่มี
่
ผีที่ส้าคัญยุคแรก ๆ คือ ผีน ้าและผีดิน ต่อมา ความหมายกว้าง ๆ ว่าการท้าบุญไหว้พระ
เรียกชื่อด้วยค้ายกย่องว่า “แม่พระคงคา” และ “แม่พระธรณี” “จนมาถึงยุคต้นรัตนโกสินทร์ มีปรากฏชัดเจน

“ผู้คนในสุวรรณภูมิรู้ว่ามีชีวิตอยู่ได้เพราะน ้า ในพระราชพงศาวดารแผ่นดินรัชกาลที่ 3 ฉบับเจ้าพระยา
และดินเป็นส้าคัญ จึงท้าพธีขอขมาที่ได้ล่วงเกินโดยรู้เท่า
ทิพากรวงศ์ และเรื่องนางนพมาศ พระราชนิพนธ์รัชกาลที่ 3
ิ
ซึ่งอาจหมายความได้ว่า ค้าว่า “ลอยกระทง” เพงปรากฏ
ไม่ถึงการณ์ เช่น เหยียบย่้า ถ่ายของเสีย หรือท้าสิ่งใดที่ ิ่
ไม่เหมาะสม ขณะเดียวกันก็บูชาพระคุณด้วยการใช้วัสดุ ในต้นกรุงรัตนโกสินทร์”
ลอยน ้าได้ พร้อมใส่เครื่องเซ่นไหว้ให้ลอยไปกับน ้า” ต้นต้ารับ “นางนพมาศ” ลอยกระทง

ช่วงเวลาที่เหมาะสม คือ วันเพญขึ น 15 ค่้า ยุครัตนโกสินทร์ ในสมัยรัชกาลที่ 3 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์
็
กลางเดือน 12 เพราะเป็นช่วงที่น ้าขึ นสูงสุดตามจันทรคติ เป็นช่วงที่ศึกสงครามลดลง บ้านเมืองมั่นคง การค้ามั่งคั่ง
ื้
ที่มีดวงจันทร์เป็นศูนย์กลาง ท้าให้เกิดน ้าขึ น - น ้าลง และเมื่อ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงโปรดให้ฟนฟ ู
เทียบช่วงเวลากับปฏิทินตามสุริยคติที่มีดวงอาทิตย์เป็น ประเพณีกรรมส้าคัญ เพอความอดมสมบูรณ์ของ
ื่
ุ
ศูนย์กลางก็จะตกราวเดือนตุลาคมถึงเดือนพฤศจิกายนของทุกปี ราชอาณาจักร และทรงพระราชนิพนธ์หนังสือ “ต้ารา
ุ
หลังจากรับศาสนาพทธ - พราหมณ์จากอนเดีย ท้าวศรีจุฬาลักษณ์” หรือ “นางนพมาศ” สมมติให้ฉาก
ิ
เมื่อราว 2,000 ปีมาแล้ว ราชส้านักโบราณในสุวรรณภูมิ ของเรื่องเกิดขึ นในยุคพระร่วงเจ้ากรุงสุโขทัย

สวัสดิการสาร ตุลาคม 2568 13